vervolg michel houellebecq :

 

Het is vanavond wél voor het eerst dat ik een verhaal hou over een schrijver. Een première. Daarom ga ik niet improviseren, maar heb ik het uitgeschreven. Vandaar bij dit prille begin: graag een in ieder geval enigszins welwillend oor, een mild oordeel en als het nodig is: opbouwende kritiek.

Bij schrijven hoort natuurlijk lezen.
En schrijven óver lezen.
Zo verscheen in mijn teksten michel houellebecq (m h) voor het eerst in 2003 in een brief:

‘Rotterdam, Gerdesiaweg, vrijdagochtend 22 augustus 2003, het loopt tegen 10en
He die Fred, ik ben bijna twee weken terug in Rotterdam en zoals vaak: het is weer wennen. Omschakelen. Tijdens de reizen met Tru gaat het allemaal vanzelf. Alles dient zich moeiteloos aan. Weer terug moet alles weer worden opgepakt - dat hele vaak zo vermoeiende en ingewikkelde kunstenaarsbestaan. Niemand zit op ons te wachten, Fred - we moeten het allemaal uit onszelf putten. Waarom nog meer werk (al is het nog zo mooi) toevoegen aan al die stapels die overal al liggen en staan? En daar komt dan nog die hele verhuizing van mijn atelier bij. Kortom: zo kan ik nog wel even doorgaan. Maar dat doe ik niet, want gelukkig kan ik alles ook van een heel andere kant bekijken: (…) ik heb een fantastische cd van Coldplay opstaan en ik lees het tweede boek van een omstreden schrijver, die ik af en toe adembenemend vind, Michel Houellebecq.’

Na dat tweede boek ben ik alles van hem gaan lezen wat er in vertaling verscheen.
Ik was verkocht. Ik vond het de beste schrijver die ik sinds heel lang was tegengekomen. En dat vind ik nog steeds.
Ik hou bíj wat ik lees in zo’n ouderwetse multomap.

Dus toen jokeminke me een paar maanden geleden voor deze avond vroeg, antwoordde ik bijna meteen: ‘Ik doe het en dan wil ik het hebben over m h.’

 

 

 

 

 

 

 

 

ga hier naar vervolg schildersdagboek

vervolg michel houellebecq

M h is een omstreden schrijver, een provocateur. Misschien zelfs wel een perverse provocateur. Hij daagt uit en overschrijdt grenzen. Zeker wat seksualiteit betreft. Een rebel.

Ik kan me ook voorstellen dat hij daardoor een seksist wordt genoemd, een fascist zelfs.
Maar alhoewel ik soms ook wel een mijn bedenkingen heb en vaak even flink moet slikken, ervaar ik dat toch uiteindelijk niet zo.

Om te beginnen is er altijd die ironie en de humor, waardoor ik nooit helemaal zeker weet of hij meent wat hij schrijft of dat hij provoceert. Provoceert om ons, mij in ieder geval, te vermaken met die humor en die scherpzinnigheid en daardoor ook vaak scherp aan het denken te zetten.
Over hoe onze samenleving in elkaar zit. Hoe het is voor de slachtoffers. Want dat is m h zeker vind ik, een slachtoffer. Of dat wás hij in ieder geval. Je herkent hem moeiteloos in veel van zijn hoofdpersonen.

‘De wereld is een zich ontplooiend lijden’ ,
Zo begint zijn korte essay -leven, lijden, schrijven / methode. –

Een van zijn eerste boeken uit 1994 heeft als titel ‘de wereld als markt en strijd’. De franse titel vind ik sterker: éxtension du domaine de la lutte’.
Die uitbreiding van de strijd gaat over het kapitalisme. In het klassieke kapitalisme gaat de competitie, de strijd, over de markt van goederen, van producten.
In het Frankrijk van de 90iger jaren heeft die strijd zich uitgebreid naar de persoonlijke wereld.
Net zoals op de arbeidsmarkt en de goederenmarkt zijn er in dat persoonlijke, seksuele domein ook winnaars en verliezers.
De hoofdpersoon is zo’n verliezer. Hij is niet aantrekkelijk, niet vlot en dus valt hij buiten de boot. Wellicht net als H zelf. De wereld is meedogenloos
Hij beschrijft het als volgt:
´In de vrije markt economie werden sommigen stinkend rijk, terwijl anderen niet aan de bak kwamen (‘le chaumage et le misère’). Op seksueel gebied hadden sommigen het fantastisch, terwijl anderen eenzaam masturbeerden. In de vrije markteconomie, (‘la libéralisme économique’) werd het strijdperk uitgebreid (‘l´extention de la lutte’) tot alle leeftijdscategorieën en lagen van de maatschappij. (…) Sommigen wonnen op het één of het andere terrein, anderen verloren op beide fronten.’M h is een omstreden schrijver, een provocateur. Misschien zelfs wel een perverse provocateur. Hij daagt uit en overschrijdt grenzen. Zeker wat seksualiteit betreft. Een rebel.

Ik kan me ook voorstellen dat hij daardoor een seksist wordt genoemd, een fascist zelfs.
Maar alhoewel ik soms ook wel een mijn bedenkingen heb en vaak even flink moet slikken, ervaar ik dat toch uiteindelijk niet zo.

Om te beginnen is er altijd die ironie en de humor, waardoor ik nooit helemaal zeker weet of hij meent wat hij schrijft of dat hij provoceert. Provoceert om ons, mij in ieder geval, te vermaken met die humor en die scherpzinnigheid en daardoor ook vaak scherp aan het denken te zetten.
Over hoe onze samenleving in elkaar zit. Hoe het is voor de slachtoffers. Want dat is m h zeker vind ik, een slachtoffer. Of dat wás hij in ieder geval. Je herkent hem moeiteloos in veel van zijn hoofdpersonen.

‘De wereld is een zich ontplooiend lijden’ ,
Zo begint zijn korte essay -leven, lijden, schrijven / methode. –

Een van zijn eerste boeken uit 1994 heeft als titel ‘de wereld als markt en strijd’. De franse titel vind ik sterker: éxtension du domaine de la lutte’.
Die uitbreiding van de strijd gaat over het kapitalisme. In het klassieke kapitalisme gaat de competitie, de strijd, over de markt van goederen, van producten.
In het Frankrijk van de 90iger jaren heeft die strijd zich uitgebreid naar de persoonlijke wereld.
Net zoals op de arbeidsmarkt en de goederenmarkt zijn er in dat persoonlijke, seksuele domein ook winnaars en verliezers.
De hoofdpersoon is zo’n verliezer. Hij is niet aantrekkelijk, niet vlot en dus valt hij buiten de boot. Wellicht net als H zelf. De wereld is meedogenloos
Hij beschrijft het als volgt:
´In de vrije markt economie werden sommigen stinkend rijk, terwijl anderen niet aan de bak kwamen (‘le chaumage et le misère’). Op seksueel gebied hadden sommigen het fantastisch, terwijl anderen eenzaam masturbeerden. In de vrije markteconomie, (‘la libéralisme économique’) werd het strijdperk uitgebreid (‘l´extention de la lutte’) tot alle leeftijdscategorieën en lagen van de maatschappij. (…) Sommigen wonnen op het één of het andere terrein, anderen verloren op beide fronten.’

Voor mij is het leven, de wereld gelukkig af en toe een feest. Dan het zit mee, dan voel ik dat het een mooie bedoeling heeft.
Maar voor ons allen en vooral voor m h is het ook regelmatig verschrikkelijk, vijandig, een modderpoel waar hij ten onder dreigt te gaan. Hij schrijft:
‘Ze had gelijk: ik ben een hulpbehoevend, ernstig ziek klein kind dat niet kan
leven. Ik kan de meedogenloosheid van de wereld niet aanvaarden.’

Dan kan schrijven een wapen zijn, een ironisch pantser.
M h legt zich niet neer bij al die ellende – hij is immers een rebel.
Zijn teksten zijn zijn wapens tegen die meedogenloze competitie-maatschappij.

Ik herken zijn kritiek op onze wereld. Ook het lijden aan die wereld. Zeker toen ik jonger was, was ik vaak in verwarring, kende ik depressies, wist ik niet hoe ik verder moest.
Maar net als bij m h is daar gelukkig later ook relativerende humor bij gekomen. Is de kunst voor mij ook een middel geworden om mezelf te verwezenlijken. Zo schrijft m h over de beeldende kunst:
'Vóór Duchamps was het uiteindelijke doel van de kunstenaar het aanbieden van een tegelijk persoonlijk en exact, dat wil zeggen ontroerend wereldbeeld; dat is al een enorm grote ambitie.
Sinds Duchamps neemt de kunstenaar er geen genoegen meer mee om een wereldbeeld aan te bieden, hij probeert ook zijn eigen wereld te scheppen: hij is niets minder dan Gods rivaal.'
Is voor m h schrijven genoeg als verzet en als het vormen van een alternatief, ik probeer ook regelmatig te hándelen in de wereld. Via de kunst. De maatschappelijke insteek is in mijn kunstprojecten steeds belangrijker geworden. Niet alleen maar in je atelier werken, maar de straat op, de buurten in, de school, de seniorencentra. Altijd samen met andere kunstenaars en nadrukkelijk met en voor niet-kunstenaars. Zo was er bijvoorbeeld een groot schilders- en portrettenevenement met dak- en thuislozen in havenzicht.

Maar we kunnen dus gerust zeggen dat m h gefrustreerd is. Hij heeft geen succes in de wereld van de omgangsvormen. Hij heeft dat lijden wel omgezet in vaak wrange en wraakzuchtige teksten .
Tot zover de rebel, de provocateur.

Dan de idealist. De weliswaar gefrustreerde idealist, maar niettemin de idealist, die veel lezers niet zien.

Er zijn goede momenten. Zo is er zijn hondje. Afgelopen jaar was ik bij een tentoonstelling van m h in parijs
en al op het affiche staat zijn onafscheidelijke hondje. In de expositie hangt zelfs de tekst ‘the dog is a loving machine’

Daarnaast is er ook een idealist met kleiner en grootse vergezichten, een glimp van een andere wereld:

‘Niettemin kan elk individu een soort van koude revolutie ontketenen door even buiten de informatief-publicitaire stroom te gaan staan. Dat is heel gemakkelijk, het is zelfs nog nooit zo eenvoudig geweest als nu om je ten opzichte van de wereld in een esthetische positie te plaatsen: je hoeft alleen maar een pauze in te lassen, de radio uit te doen, de televisie af te zetten, niets meer te kopen, niets meer te willen kopen. Je hoeft alleen maar niet meer mee te doen…’
En al is hij soms negatief over 1968, hij heeft het net niet bewust meegemaakt, hij is van 1958, toch schrijft hij er ook over: : ‘Onze held had altijd genoten van die momenten dat alles stil ligt. Het systeem begeeft het even. Je denkt na over je lot als mens. Ineens ontwaar je iets van de eeuwigheid. Van mensen die´68 hadden meegemaakt, had ik gehoord dat ze die tijd (‘cette epoque’) zo heerlijk hadden gevonden. Iedereen praatte met elkaar (‘dans la rue’), alles leek mogelijk. Dat geloofde ik graag. Anderen vertelden me dat de treinen niet reden en dat er geen benzine was. Die mensen begreep ik ook. Toch hadden al die herinneringen iets gemeen. Een paar magische dagen lang was de machine van een onderdrukkend apparaat stilgevallen.’

28 augustus 2003, 11 uur in de ochtend:
Het begint er weer aardig op te lijken, Fred, het leven komt weer op gang, hier.
Veel regen vandaag , Miles Davis . (…) nog wat fragmenten uit Michel Houellebecq's 'elementaire deeltjes':
'Op het moment dat het vliegtuig het wolkendek naderde dat zich eindeloos uitstrekte onder de ongrijpbare hemel, overviel hem het gevoel dat zijn hele leven onafwendbaar op dat ene moment gericht was. Nog een paar seconden lang was er slechts die onmetelijke koepel van het hemelblauw en een onmetelijke, golvende vlakte waarin verbindend wit en mat wit elkaar afwisselden. Toen drongen ze door in een beweeglijke grijze tussenzone, waar de waarnemingen confuus waren. Daarbeneden, in de mensenwereld, waren grasvlaktes, dieren en bomen; alles was groen, vochtig en oneindig gedetailleerd.'(…) 'De zon brak nu helemaal door de wolken en vormde een volmaakt witte cirkel; het hele meer werd zichtbaar, badend in het licht. Aan de horizon lagen de ketens van de Twelve Bens Mountains opgestapeld in een gamma van aflopende grijstinten, als de vliesjes van een droom. Ze zwegen. Toen we Galway binnen reden doorbrak Walcott de stilte: “Ik ben atheïst gebleven, maar ik kan bijzonder goed begrijpen dat ze hier katholiek zijn. Dit land heeft iets heel bijzonders. Alles trilt voortdurend, zowel het gras van de vlakten als het oppervlak van het water, alles lijkt op een bepaalde aanwezigheid te duiden. Het licht is beweeglijk en zacht, het is als een materie die onophoudelijk verandert. U zult het wel zien. En ook de lucht leeft.”

zaterdag 5 augustus 2004 , bijna 3 uur 's ochtends , Passau, Pension Vicus
Michel Houellebecq is weer ongelofelijk interessant; het gaat over de liefde, over de huid en de aanraking, de vrouw en de hond, onze maatschappij, de verre toekomst, over de dood en de onsterfelijkheid.
Hij schrijft:
'Niets evenaart de zoetheid van de slaap wanneer die plaatsvindt in aanwezigheid van het wezen dat je liefhebt.'

De liefde, in plaats van de competitie, de strijd en het lijden als leidend beginsel.
--
Ik start dit najaar met een aantal bevriende kunstenaars en met een school, een buurthuis en een groep jonge culturele ondernemers in noord een project over de liefde. Tegen de verwildering van Nederland, van de wereld: -love is all-

Uit 'de koude revolutie, confrontaties en bespiegelingen’:
‘Welbeschouwd neemt de liefde alle problemen weg.
Op dezelfde manier leidt elke grote hartstocht uiteindelijk naar een zone van waarheid. Naar een andere, uitermate pijnlijke ruimte, waar het uitzicht evenwel weids en helder is. Waar de gezuiverde dingen verschijnen in hun klaarheid, hun zuivere waarheid.
Geloof in de eenheid van het Ware, het Schone en het Goede.’

willem van hest, februari 17

Even later stond ik, na een paar woorden van Sheena, die de dagelijkse gang van zaken coördineert, mijn verhaal te doen: 'We zijn uitgenodigd om van de sloop van Havenzicht een groot kunstwerk te maken. Om te laten zien wat hier ook kan gebeuren, om te laten zien dat hier wat hier ook aan positiefs leeft.' Ik vertelde wat over mezelf: Bij mijn eerste lessen modeltekenen op de kunstacademie wist ik het meteen: dit is het voor mij. En heel mijn leven lang ben ik de mens het boeiendste onderwerp voor mijn werk blijven vinden. Eerst vooral het lichaam en later vooral het gezicht. De laatste jaren is daar aan de ene kant de omgeving waarin we allemaal zitten, onze stad Rotterdam, bijgekomen. Aan de andere kant zijn de verhalen van de mensen die ik ontmoet me steeds meer gaan boeien. Mijn portretten zijn echte ontmoetingen geworden.' Ik liet wat afbeeldingen zien en gaf het woord aan Ron die ook over zijn werk vertelde en nog wat over het project. Af en toe was er wat onrust, maar over het algemeen werd er geluisterd. En dinsdagmiddag werd er getekend en geschilderd als voorbereiding voor een enorme schildering die de komende maanden op een blinde buitenmuur moet komen. 'Dromen', dat moet het thema worden.